Toxum nədir?

Toxum qoruyucu xarici qabıqla əhatə olunmuş embrion bitkidir. Toxumun əmələ gəlməsi açıq toxumlu və qapalı toxumlu bitkilər də daxil olmaqla toxum bitkilərinin çoxalma prosesinin bir hissəsidir.

Toxumlar yetkin bir yumurtanın, polen gübrələməsinin və ana bitkinin içərisində bir qədər böyümənin məhsuludur. Embrion zigota və toxum sapının birləşməsi nəticəsində əldə edilən toxum qabığından inkişaf etmişdir.

Hal-hazırda toxum bitkiləri həm isti, həm də soyuq iqlimlərdə meşələrdən çəmənliklərə qədər torpaqlarda dominant bioloji nişləri tutur.

 

Toxumun hansı növləri var?

Toxumlar növlərinə görə bir neçə kateqoriyaya bölünür:

• Meyvə toxumları;
• Tərəvəz toxumları;
• Çiçək toxumları;
• Bitki toxumları;
• Ot toxumları.

Yuxarıda ən çox rast gəlinən və istifadə edilən, tələbatın yüksək oluğu toxum növlərini sadaladıq.

Meyvə toxumlarının bir çoxu özündə E vitamini ehtiva edir və antioksidant xüusiyyətə malikdir. Toxumlarda əsasən zərərli maddələr olmur. Buna baxmayaraq, bəzi toxumlarda zəhərli maddələrin olduğu da elmə məlumdur. Onların necə və nə qədər istehlak edilməli olduğunu öyrənmək və həddindən artıq istehlakdan çəkinmək lazımdır. İnsanlar bəzi meyvələri, eləcə də toxumlarını istehlak edirlər. Beləliklə, qida dəyəri daha da artır. Məsələn, bu qrupa nar, heyva, şaftalı, çiyələk, əncir, böyürtkən, tut, üzüm, moruq, qarağat və kivi daxildir.

Heyva toxumu: Tərkibində yağ və 20% hind qozu mövcuddur. Boğaz xəstəliklərində və dəri yumşaldıcı kimi istifadə olunur, həmçinin anaların süd tədarükünü artırdığı bilinir.

Şaftalı toxumu: Tərkibində yağ və amiqdalin-qlükozid mövcuddur. Qarın ağrısı və şəkərli diabetə qarşı effektiv təsir göstərir. Bu toxum həddidən artıq istehlak edildikdə zəhərlənməyə səbəb ola bilər.

 

Tərəvəz toxumları özündə A, B1, B6, C, D və E vitaminləri ehtiva edir. Məsələn, tərəvəzlərdən bamiyə toxumu pəhriz saxlayarkən çox effektivdir, həmçinin bamiyə toxumunun yaddaşa da müsbət təsiri var. Bamiyə toxumu bronxit və astma xəstəliklərindən əziyyət çəkənlər üçün də çox faydalıdır. Bundan əlavə, bamiyə toxumu mədə-bağırsaq xəstəliklərinə qarşı da effektivdir. Bamiyə toxumunu bişirdiyiniz şorbaya əlavə edə bilərsiniz.

Bibər toxumları da ən faydalı tərəvəz toxumlarındandır. Biz adətən bibəri təmizləyərkən içindəki toxumları atırıq və bilmədən bibərin ən faydalı hissəsini tullamış oluruq.

Mütəxəssislər tərəvəzlərin toxumlarını, hətta həmin tərəvəzlərdən də faydalı hesab edir və bunları sağlamlığın möhkəmləndirilməsi, müxtəlif xəstəliklərin profilaktikası üçün istifadə etməyi tövsiyə edirlər.  

Bibərin toxumlarını qurutmaq, qəhvəüyüdəndə üyütmək və sonra istənilən salat və hazır qidalara az miqdarda ədviyyat kimi əlavə etmək olar. Bu, əsl təbii vitamin-mineral kompleksidir.

 

Çiçək toxumları

Çiçək toxumu çiçəyin çıxmağı üçün lazım olan nüvədir. Düzgün əkin və düzgün çiçək toxumu baxımı ilə toxumlar partlayıcı şəkildə cücərir. Cücərmə mərhələsindən sonra tədricən böyüyür və çiçək əmələ gətirir. Hər bir çiçək toxumu olduqca fərqli və xüsusidir.

Çiçək toxumları çiçəklərin quruluşundan asılı olaraq dəyişir. Bir qayda olaraq, çiçək toxumları kiçik muncuqlara bənzəyir, lakin fərqli bir quruluşda çiçək toxumları da var. Çiçək toxumları illik çiçəklərə, ikiillik çiçəklərə və çoxillik çiçək toxumlarına bölünür.

Çiçək toxumlarının dərini nəmləndirmək, sinəni yumşaltmaq kimi faydaları var. Kök və yarpaqlarını suda qaynadıb, içdikdə baş ağrısından xilas ola bilərsiniz.

Qərənfil toxumu qan dövranını sürətlənməsi, immunitetin artırılması üçün, mədə bulanması, fiziki və zehni yorğunluğa qarşı istifadə oluna bilər.

 

Bitki toxumları

Yetişdirilən çox sayda bitki həyat mənbəyidir. Ən çox istehsal olunan növlər arasında toxumları əsas tərkib hissəsi hesab edirik. Beləliklə, toxumlar əslində qida olaraq istehlak etdiyimiz bir çox bitki qidasının əsasını təşkil edir. İnsanlar tərəfindən müxtəlif məqsədlər üçün istifadə olunan toxumlar bəzən birbaşa yeyilə bilər və bəzən bəzi yeməli məhsulların istehsal mərhələsində istifadə edilə bilər. Toxumlu bitkilər əsasən bu strukturları qoruyan embrion, endosperm (kökəlmə toxuması) və xəmirdən ibarətdir. Toxumlar digər orqan və bitki hissələrinə nisbətən daha yüksək qida tərkibinə malikdir. Bu xüsusiyyətə görə qidalanmanın əsasını təşkil edir, toxumların qidalandırıcı xüsusiyyətlərinə malik qidaların istifadəsini vurğulayır.

Məsələn, kəklikotu toxumları kiçik böyümə quruluşuna malikdir. Toxumlarda kalium, kalsium, maqnezium, dəmir və manqan vitaminləri var. Kəklikotu toxumları həzmi asanlaşdırır və bəlğəmgətirici, antispazmodik və dezinfeksiyaedici xüsusiyyətlərə malikdir.

 

Ot toxumları

Ot toxumları torpağın eroziyasına mane olur. Çəmənliklərin insan sağlamlığı üçün bir çox faydası var: oksigen deposudur, tozu udur, təbii kondisionerə malikdir, idman sahələrində və ya parklarda və bağlarda yaralanmaların qarşısını alır.

Ot toxumlarına qulluq etmək asandır, təzyiqə davamlıdır və yüksək cücərmə qabiliyyətinə malikdir. Torpağın səthini xalça kimi örtməklə bağınıza canlılıq verir.

Ot suyunda A, B, B12, C, E və K vitaminləri, həmçinin mis, dəmir, maqnezium və yod var. Tərkibindəki bu vitaminlər sayəsində immunitet sistemini gücləndirir və sağlamlığa faydaları ilə diqqəti cəlb edir. Qan istehsalını artıran, qanı təmizləyən və qan dövranını tənzimləyən  suyu da diş çürüməsinin qarşısını alır.

 

Toxum necə əkilir?

Toxum səpini isti aylarda olmalıdır. Səpindən əvvəl sahə gübrələnməli, daha sonra şumlanmalıdır. Bu prosesdən sonra gübrənin torpağa daha yaxşı hopması və toxum yataqlarının hazırlanması üçün torpağın üstündən frezlə  keçilir. Toxum yatağının hazır olduğu torpaq indi toxum səpini mərhələsinə çatdı. İndi torpağa hansı toxum əkilirsə, toxumsəpənin köməyi ilə bu toxumlar torpağa əkilir.

Torpağa peyin tətbiq edildikdən sonra torpaq frezlə  düzəldilir, dırmıq və peyin torpaqla qarışdırılır. Toxumlar cərgələnmiş torpaqda mütənasib olaraq düzülür və yanmış peyinlə örtülür. Bundan sonra toxumların cücərməsi üçün torpaq bir az suvarılır.

 

Toxumsəpənlərin iş prinsipi necədir?

Müxtəlif kənd təsərrüfatı məhsullarının toxumlarının əkilməsi üçün toxumsəpənlərdən istifadə olunur. Toxumsəpənlər mexaniki və pnevmatik olaraq, iki yerə bölünür. Toxumsəpənlər müvafiq dartma qabiliyyətinə malik traktorlara qoşulur. Toxumsəpənlərin məhsuldarlığı saatda 3 hektardan çoxdur.

Səpin formasına görə, toxum səpini cərgəvi, darcərgəli, kvadratyuva, punktir, tək-tək və dağınıq formada həyata keçirilir.

Pnevmatik toxumsəpənlərlə istənilənn əkin formasına uyğun olaraq, toxumların sahəyə əkilməsi təmin edilir. Pnevmatik toxumsəpənlər dördlü, beşli, altılı, və səkkizli olaraq istehsal olunur.

Pnevmatik toxumsəpənlərlə istənilən mexaniki tərkibli torpaq sahələrində sabit dərinlikdə toxumların səpinini aparılması və gübrələrin verilməsi mümkündür.

Cərgəvi toxum səpinində proses: toxum yeşiyi, səpici aparatlar, toxum boruları, üstü torpaqlayan dırmıqlarla birlikdə cığıraçanlarla yerinə yetirilir.

Təyinatından asılı olaraq, toxumsəpənin hissələri dəyişdirilə bilər. Məsələn, dən-gübrə toxumsəpəninin dən-gübrə səpmək üçün, dən-gübrə-ot toxumsəpəninin dən, ot toxumu və gübrə səpmək üçün, darcərgəli dən-gübrə toxumsəpəninin darcərgəli üsulla dən və gübrə səpmək üçün işçi orqanları vardır.

 

Siz toxumsəpənləri 40% dövlət güzəşti və sərfəli lizinq şərtləri ilə “Prior”dan əldə edə bilərsiniz. Bizi izləməyə davam edin...